Joseph Haydn

Even voorstellen

Naam:
Franz Joseph Haydn
Geboren:
31 maart 1732, Rohrau (Oostenrijk)
Overleden:
31 mei 1809, Wenen (Oostenrijk)
Werk:
organist, muziekpedagoog, componist
Privé:
Getrouwd met Maria Anna Keller 


Haydn wordt geboren in een familie van ambachtslieden en handelaren. Zijn vader Mathias is een meester wagenmaker en moeder Anna Maria is tot aan haar huwelijk werkzaam als kokkin in een kasteel.

Jonge jaren
De familie houdt erg van muziek. Vader speelt harp en moeder zingt daarbij. Alle drie de mannelijke Haydn-kinderen, die de volwassen leeftijd bereiken, worden professionele musici: broer Michael is componist en broer Johann Evangelist zanger. Al vroeg is duidelijk dat Joseph Haydn bovengemiddeld talentvol is. Wanneer Haydns oom de vijf-jarige jongen hoort zingen, is hij zo onder de indruk dat hij de ouders overhaalt om Joseph aan hem mee te geven. Deze oom Franck is hoofd van een school en dirigent van een kerkkoor. Bij hem kan Haydn een begin maken met een gedegen muzikale opleiding. Naast lezen, schrijven en godsdienstonderwijs, krijgt hij les in zingen en leert hij bijna alle strijk- en blaasinstrumenten spelen.

Jongenssopraan
Wanneer de kapelmeester van de Weense Stephansdom in een zoektocht naar jong zangtalent de plaats aandoet waar Haydn les krijgt, is hij zeer onder de indruk van diens zangkwaliteiten. De dan 7-jarige jongen wordt aangenomen op de Weense koorschool, zingt in de dom en aan het hof. Als jongenssopraan is hij jarenlang veelgevraagd en alom geprezen. Maar wanneer er gesproken wordt over de mogelijkheid Haydn te castreren, zodat hij als sopraan aan zijn carrière kan gaan werken, geeft zijn vader geen toestemming. Als Haydn vervolgens de baard in de keel krijgt, is het met zijn succes als zanger afgelopen. Haydn wordt uit de koorschool gezet en moet jarenlang rond zien te komen van het weinige geld dat hij verdient met lesgeven en optreden.

Straatarm
In de zomer van 1750 trekt Haydn in een schamel huis zonder verwarming. Zijn financiële situatie is niet rooskleurig. In hetzelfde huis woont een beroemd dichter: Metastasio. Via deze dichter komt Haydn in contact met kapelmeester Porpora. Deze vraagt Haydn hem op de piano te begeleiden bij zijn muzikale werkzaamheden voor de Venetiaanse ambassadeur Correr. Hierdoor leert Haydn vervolgens Gluck, Wagenseil en andere grote componisten kennen. Daarnaast krijgt hij compositielessen van Porpora. Zijn reputatie als musicus en docent groeit en hem wordt steeds vaker gevraagd de kinderen van vooraanstaande adellijke families les te geven. Bovendien krijgt hij steeds meer compositieopdrachten en concertaanbiedingen. Baron Fürnberg, die graag met een aantal vrienden muziek maakt, vraagt Haydn in deze periode een stuk te schrijven voor twee violen, een altviool en een cello: de eerste strijkkwartetten zijn geboren. Op 26 november 1760 trouwt Haydn met Maria Anna Aloysia Apollonia Keller. Het zal geen gelukkig huwelijk worden.

Aan het hof van Esterházy
Eén van de meest invloedrijke Hongaarse families in zijn tijd is dat van Prins Paul Anton Esterházy. Deze muziekliefhebber stelt Haydn in 1761 aan als vice-kapelmeester en beoogd opvolger van kapelmeester Werner. Haydn is verantwoordelijk voor de instrumentale en de wereldlijk vocale muziek, als ook voor de muziek in het theater. Bovendien is hij de baas over de musici, verantwoordelijk voor het muziekarchief en de instrumenten, geeft hij zangles, staat hij als leider en solist voor het orkest en componeert hij. Wanneer kapelmeester Werner overlijdt, komt daar bovendien nog de verantwoordelijkheid voor de kerkmuziek bij. Voor zijn werkzaamheden wordt Haydn zeer goed betaald. Het is een kans van één uit duizenden voor Haydn. Eén nadeel: Haydn mag alleen met de uitdrukkelijke toestemming voor anderen dan zijn broodheer componeren. Als Prins Paul Anton overlijdt, wordt hij opgevolgd door Nicolaus, die Haydn in dienst houdt.

Buitenechtelijke relatie
Rond 1766 begint prins Nicolaus Esterházy meer en meer gecharmeerd te raken van de opera. Haydn schrijft ze zelf, maar vaker nog worden opera’s aangekocht. Haydn is verantwoordelijk voor de gang van zaken in de aanloop naar en tijdens de uitvoering van de werken. Luigia Polzelli, een Italiaanse sopraan in één van de operaproducties, valt erg in de smaak bij Haydn en er ontstaat een innige relatie tussen de twee. Het gerucht gaat dat één van haar zoons niet van haar man, maar van Haydn is. Intussen houdt de componist zich steeds vaker bezig met het schrijven van instrumentale muziek. In het buitenland bestaat voor deze werken veel interesse, maar vanwege de clausule in zijn contract, mag hij de werken daar niet publiceren. Na onderhandelingen met de prins, lukt het Haydn echter de clausule uit zijn contract te laten schrappen en is de weg vrij voor extra inkomsten uit de verkoop van zijn muziek in Engeland en Frankrijk.

Londen
Als prins Nicolaus Esterházy in 1790 overlijdt, maakt zijn opvolger meteen een einde aan het rijke muzikale hofleven. Haydn blijft in dienst, maar verdient minder en heeft geen officiële verplichtingen meer. In Londen is zijn roem hem inmiddels vooruitgesneld. Haydn wordt uitgenodigd de zee over te steken en komt begin januari 1791 in Londen aan. Hij krijgt voor één jaar financiële garanties voor de compositie van een opera, zes symfonieën, 20 andere composities, het dirigeren van concerten en publicatie van diverse werken. Na afloop van het eerste jaar, blijft hij nog een tweede jaar. Hij wordt opnieuw verliefd. Ditmaal begint hij een buitenechtelijke relatie met weduwe Rebecca Schroeter. Even keert Haydn terug naar Wenen om in 1794 weer terug naar Londen te gaan. De jaren in Londen zijn financieel zeer succesvol. In de paar jaar die hij er doorbrengt, verdient hij net zoveel als hij in twintig jaar aan het hof van de Esterházy’s verdiende.

Laatste successen
In 1795 keert Haydn als een held terug uit Londen. Hij pakt zijn positie als kapelmeester aan het Esterházy-hof op. Zijn voornaamste verplichting is het eenmaal per jaar schrijven van een mis. De rest van de tijd werkt hij aan het componeren van geestelijke vocale muziek en strijkkwartetten. Eén van de belangrijkste werken die ontstaat, is Die Schöpfung. De première vindt plaats op 19 maart 1799. Het werk is een doorslaand succes en wordt door heel Europa veelvuldig uitgevoerd. Het daaropvolgende Die Jahreszeiten is ook zeer succesvol, maar wordt vanwege zijn minder verheven onderwerp, het plattelandsleven, met argusogen bekeken. Tijdens het componeren vanDie Jahreszeiten wordt Haydn ziek en in de daaropvolgende jaren gaat zijn gezondheid steeds verder achteruit. Hij blijft componeren, maar het valt hem steeds zwaarder. Twee weken na de bombardementen op Wenen, op 31 mei 1809 even voor 1 uur, overlijdt Haydn. Tijdens de herdenkingsplechtigheid in de Schottenkirche wordt Mozarts Requiem uitgevoerd. Vanwege de oorlog is de begrafenis eenvoudig.